مارتین سەلمۆ، باستاردێک لەنێو بۆگەنی ڕۆژهەڵات
(خوێندنەوەیەک بۆ ڕۆمانی ـ شەوگەڕەکان ـ میران ئابراهام)
نووسینی: ئیسماعیل حەمەئەمین
١
ڕۆمانی (شەوگەڕەکان)ی ڕۆماننوس (میران ئابراهام) یەکێکە لەو ڕۆمانە سەرنجڕاکێشانەی لەم ماوەیەی دوایدا، پێش لەچاپبوونی خوێندومەوە. لەڕاستیدا ئەو هەستە ڕەخنەگرییەی من لەخۆمدا هەمە زاڵبوو بەسەر تێبینیەکانمەوە بەسەر ڕۆمانەکەدا، میران و من دایالۆگێکمان لەبارەیەوە کرد، پاشان میران ماوەیەکی زۆر بێدەنگ بوو، ئێستاش ڕۆمانەکە لەلایەن خانەی (ئەندێشە) ی ئازیزەوە چاپکراو، زۆر بەجوانی گرنگیان پێدا، کەجێگەی خۆشەیستی و پشتگیرین.
لەڕاستیدا ئەوەی کاتی خۆی لە میرانم شاردەوە لایەنە گرنگەکانی ئەو ڕۆمانە بوون، چونکە دەمزانی ڕۆماننوسی باش هەموو ئەو سەرنجانە لەدرافتی یەکەمەوە (ڕەشنوسی یەکەم) وەردەگرێت و لەدوایدا چەندەها جار کاری لەسەردەکات. بەتایبەت ڕۆمانی کوردی کەلەدایکبوویەکی نوێیە و لەنەوەی ئێمەدا بەتەواوەتی دەموچاوێکی بۆخۆی وەرگرت، نەوەیەک ناتوانین لەیەک کەسدا کۆ بکەیتەوە، بەڵکو لەچەندەها ڕۆماننوس لەمەنفاکان و لەنێو نیشتماندا، بەڵام بەشی شێر بەر ئەو ڕۆماننوسانە دەکەوێت، کە لەئەودیوو سنوورەکانەوە ژیانیان بەسەردەبەن و لەنێو زمانی دیکە و کولتوری دیکە ئەزمونی ژیانیان لەکار و زمان و ئەشق و نوسین ئەزمونکردووە.
ڕۆمانی کوردی بەهەقەت لەنەوەی جەنگەوە لەدایکبووە و ئێستاش نەوەی دووهەمی نێو نیشتمان دەبنە نەوەیەکی دیکە کە لەسەر میراتی نەوەی جەنگ و کولتوری ڕۆمانی دونیای وەرگێڕاو بەکوردی کاردەکەن. بەڵام لەگەڵ (میران ئابراهام)دا ئێمە لەبەردەم مۆدێلیکی دیکەی ڕۆماننوسداین، لەبەردەم ڕۆماننوسێکداین کەنەخەسڵەتەکانی نەوەی جەنگی هەڵگرتووە و نەخەسڵەتەکانی نەوەکانی نێو نیشتمان، بەمانای نەوەک ئێمە قاچێکی لەنێو نیشتماندایە و قاچێکیشی لەمەنفاکانی ئەوروپا و نەوەک ڕۆماننوسەکانی نیشتمان قاچەکانیان بەتوندی لەنیو لۆکالدا چەسپیووە. بەڵکو لەڕێگەی زمانەوە جارێکی دیکە کایەکەک دروستدەکات کەهەردوو فەزای نیشتمان و ئەوروپا پێکەوە گرێبداتەوە.
هەموو ئەمانەی ئاماژەم پێدان، لۆکال یان ئەودیو سنوورەکان کاریگەری نییە گەر نەچنە نێو دەقی نوسراو، نەچنە نێو جیهانەوە. فەیلەسوفی ئەڵمانی (پیتەر سلۆتەردایک) دەستەواژەیەکی جوانی هەیە کەگوتاریکی درێژی خۆیەتی؛ (بەرەو جیهان چوون و بەرەو زمان چوون) لەم سەرەتایەوە دەتوانین باشتر لەڕۆمانی (شەوگەڕەکان) تێبگەین، بەوەی ئەم کێشەبەندیە کولتوریە، ئەم هاوسەنگیە سوژەییە، سوبێکتیڤە، کە ڕۆماننوس بەدوویدا دەگەڕێت لەکەسایەتی (مارتین سەلمۆ) دا ڕەنگیداوەتەوە. بەڵام دیارە هەمیشە ڕۆماننوس بەشێک لەخۆی دەبەخشێت بە پاڵەوانەکەی، پرۆتاگۆنستەکەی، بەڵام هەمیشە پرۆتاگۆنستەکانی ڕۆماننوسەکان زۆر سپڵەن هەرئەوەندە بەشی ڕۆماننوس هەڵدەگرن تاوەکو لەدایکدەبن، دوایی وەک زۆڵێک، وەک (باستاردێک) تەنها دەیانوێت لەدایکبن و چیتر نایەنەوێت خاوەنی باوکی یەکەم بن، دەبنە کوڕی خواوەندێک کەنەبینراوە، بەڵام مرۆڤ نییە، باوکێکە کەس نازانێت کێیە. لێرەوە قسەکردن لەسەر داهێنانە، ئاوەها هەمیشە کەپرسیاری ڕۆمانی (ئەو دیوو سنوور، باڵەفڕە بەنێو دارستانەکانی مانگدا) یان لێکردووم، کەئایا ئەوە چیرۆکی منە، ئاوتۆبایۆگرافیای منە لەبەشێکی ژیانمدا گوتوومە؛ پاڵەوانەکان هەر ئەوەندە پەیوەندیان بەمنەوە هەبووە تاوەکو خەڵقمکردوون، بەڵام ئیدی لەسەر حسابی خۆیان دەژین، من ناچارم وەک کاتیبەکانی زەمەنی کۆن دوایان بکەوم و چیرۆکەکانیان بنوسمەوە….
بەهەقەت ئەمەش چیرۆکی نێوان ڕۆماننوس و پاڵەوانەکانێتی. لەم گۆشەنیگایەوە گەشتی (مارتین سەلمۆ) گەشتێکە بەئارەزووی خۆی نییە لەسەرەتاوە ، بەڵام لەدوایدا دەبێتە گەشتی خودی خۆی و لەڕۆماننوسەکەی جودا دەبێتەوە. بەمانای گەشتی (مارتین سەلمۆ) بۆ میسر و مۆزەخانەی میسر تائەو کاتەیە کە میران (مارتین سەلمۆ) دەخوڵقێنیت، کەهەردووکیان بەپیتی (م /m) دەستپێدەکە. ئەمە بەدیویکی تردا بەشێکی خودی میرانە، سوبێکتی میرانە، کەبەشێکە هەڵگری جۆرێک (ڕەگەزپەرستی سپی پێستە) لەناخود ئاگاییەوە دەیبەخشێت بەپاڵەوانەکەی کەمارتینە، بەڵام بێئەوەی بەخۆی بزنێت لەودا بەرجەستەی دەکات.
بەمانای لێرەدا هەژاریەکی فیکری دەبینین لەخوڵقاندنی ئەم پاڵەوانەدا کەقێزی لەهەموو شتێکی ڕۆژهەڵات دێتەوە، نەک هەر ئەوە بەڵکو هەموو ڕۆژئاواش دەکاتە سێکسوالیەتێکی هەررزان کەبەپێچەوانەی خودی ژیانی چینی ناوەڕاست و هۆشمەندی ئەورپاییە، لێرەوە میران لەچاوی (ڕۆژهەڵاتناسە ئیمپریالیستەکانەوە) سەیری ڕۆژهەڵاتدەکات و بەدیاردەکەوە دەنیشێتەوە، بەڵام ناچێتە ئەو دیوو دیاردەکەوە. بەهەمان شێوەش وەک ڕۆژهەڵاتیەکی سێکست و دواکەتوو خۆرئاوا وەک کێری سەناعی یان دیلدۆ لەخۆبڕین و خەوتن لەگەڵ یەکتردا بێ ڕەچاوکردنی هۆشمەندی کۆمەڵایەتی و مۆڕاڵی کۆمەڵایەتی وینا دەکات. مادامەکی مۆڕاڵی ئاینی ونبووە، کەواتە ژیانی کەسەکان لەخۆرئاوادا بێ مۆڕاڵیە! میران بێئەوەی بەخۆی بزانێت لەلایەک ئەوپەڕی ڕاستڕەوی ئەوروییە، و لەلایەکی ترەوە ئەوپەڕی سێستێکە و وێنای خۆرئاوا دەشێوێنێت و کورتیدەکاتەوە بۆ سێکبازی. ئەم کەلێنە گەورەیە بەڕوونی لەم ڕۆمانەدا دەبینرێت، کەڕەخنەی ئەدەبی دەبێت جوان کاری لەسەر بکات.
بەڵام دەشبێت ئەوە بڵێین کە(مارتین) سواری فڕۆکەکە دەبێت ئیتر خۆی لەدونیای میران (ڕۆماننوسەکەی) جودادەکاتەوە، ئیدی ڕەگەزپەرستی و ڕاسیستی مارتین دەستپێدەکات وەک پیاوی سپی، کەدەرەوەی خۆی بەناشرین و بۆگەن و کەم دەزانێت. بەهەقەت ئەمە بە (گرێی پیاوە سپیەکە) پێناسە دەکرێت کەخودی رۆژهەڵاتیەکان بەحوکمی چەندەها سەدەی کۆلۆنیالزکردەنی ڕۆژهەڵات پێی سەرسامن وەک ئەفسانەیەک، وەک بەهێزیک لەبەرامبەر ڕۆژهەلاتیەکی لاواز و بێدەسەڵات و بێ کولتور، ئەم ئەفسانەیە چەندەها سەدەیە کۆلۆنیالزمی خۆرئاوایی کاری لەگەلدا کردووە و ملیارەها دۆلارو فرەنک و مارک و خڵدنی تێدا سەرفکردووە و سەدەاها هەزار سەربازی بۆ ڕەوانەکردووە. لێرەوە ئەم وینەی پیاوە سپیە بەکولتورە بەدرێژایی زەمەن لەخودنائاگایی و نەستی کۆمەکی میللەتانی ڕۆژهەلاتدا نیشتووە و ئەدەبیاتێکی زۆریش وەک لەمجۆرە پشتتگیری دەکات. خوێنەری کوردی بێ ئاگا لەم هۆشیاریە دژە گرێی پیاوی سپیە، ئەم کەسایەتیەی مارتینان بەدڵە، چونکە تەواو لەگەڵ ئەو وێنەیەدا گونجاوە کەڕۆژئاوا چەندەها سەدەیە بۆ خۆی وێنای دەکات و ڕۆژهەلاتیش پێی سەرسامین، و میرانیش زیرەکانە لەسەری کاری کردووە، بەوەی ئەوانی وەک مارتین سەرچاوەی زانست و ڕۆشنگەری و هیومانزم و هەموو شتێکن و رۆژهەڵاتیەکانیش کەر بێ دەماغ و ناشارستانی و ئاینی و مەزهەبی و دواکەتوون.
بەڵام لەڕاستیدا وێنەکە پێچەوانەیە ئەمانە ڕۆشنگەری زیرەکن، جەنگ دەخەنە کیشوەرەکانەوە، سامانیان دەدزن و دونیایەک جینۆساید و کۆلۆنیان لەوڵاتانی دەرەوە کردووە، (کۆمپانیاکانی پیاوی سپی) تائەمڕۆش لەکوردستاندا وەک نمونە چەندەها جۆری داعشیان دروستکردووە، گەر تۆزێک بچینە ئەو دیوو مرۆڤی سپیەوە جگە لەزبڵی مۆدێرنە و ئەقڵانیەتی ماتماتیکی و بەرژەوەندەخوازی هیچیتر نابینین، ئەمە قسەی من نییە ئەمە قسەی بیریارانی وەک ئادۆڕنۆ و ئیدوارد سەعید و ژیژاک و دێردا و بۆردیار و بۆردیۆ و سەدەها بیرمەندی خۆرئاواین کەدژی ئەم کڵێشە دەجەنگن. لێرەوە (مارتین سەلمۆ) بێئەوەی بەخۆی بزانێت، تەنانەت نوسەری ڕۆمانیش، کەوتۆتە نیو گرێی پیاوی سپێتی خۆیەوە و لەو هەستەوە مارتین بەرەو میسر و ڕۆژهەڵات گەشتی خۆی دەستپێدەکات.
٢
بەڵام دەبێت لێرەدا هەڵوێستەیەک بکەین و بڵیین، سەرکەوتوویی ئەم پرۆتاگۆنیستەمان، ئەم پاڵەوانەمان لەوەدایە کە (زۆڵزیزم/ باستاردیزم) پراکتیزە دەکات. بێگومان وەک ئاماژەم پێدا سەرکەوتوویی پڕۆتاگۆنیستەکان یاخود پاڵەوانی ڕۆمانەکان لەوەدایە، کەزۆر زوو خۆیان لەسوبێکتی خوڵقینەرەکەیان ڕزگار دەکەن و ئیتر لەسەر حسابی خۆیان دەژین. دوور لەبیرکردنەوەی نوسەرەکە ژیان بەسەر دەبەن و پابەند نین پێوەی. خۆیان دەژین لەنێو ژیانی زماندا کەڕووداوی نێو ڕۆمانەکەیە و خۆشیان خاوەنی چارەنوسی خۆیانن. بێگومان بەپێچەوانەی ئەو تایپەی ڕۆمانی کوردی کەهەمووی (خودی ڕۆماننوسە) لەسەرەتاوە تا کۆتایی ڕۆماننوسە قسەدەکات، نەک پاڵەوانەکان خۆیان. بەجۆرێک کەهەموو ڕۆمانی ئەو نوسەرانە یەک دەنگن، هەموو پاڵەوانەکانیش یەک سوبێکتن و لەیەک سوبێکتی گێڕەوەکەیان قسەدەکەن.
(ئەدەبی سۆڤیەت) کە بەڕای من شکستەخواردووترین ئەدەبی دونیا بوو، پاڵەوان بەزمانی گێڕەوە یان ڕۆماننوس قسەیان دەکرد، نەک خۆیان لەخودی خۆیاندا، لەژیانی خۆیاندا، ئەمەش وەهای کرد کەدوای ڕووخانی بەرەی سۆڤیەت و ئەو شتەی پێێدەڵێن (ئەدەبی ڕیالستی شۆڕشگێڕانە) کەس سەرسام نەبێت بەپاڵەوانەکانیان، تەنانەت ئەوانەی بەهۆی ئایدۆلۆژیەوە سەرسام بوون بە (پاڤێڵ سڵاڤۆڤ)ی ڕۆمانی (دایک)ی (مەکسیم گورگی) و ناوی پاڤێل کەوتە ناوی منداڵانی کوردەوە، دوای کاڵبوونەوەی تەوژمی سوسیالزمی دۆگمایی، چیتر سەرسام نین بەم پاڵەوانە! چونکە لەم ڕۆمانەدا (دەنگی مەکسیم گۆرگی) ونە، بەڵکو ئەوە دەنگی مارکسی لینینیەتە هاتۆتە ئەدەبەوە، ئەدەب لەجوانیەکانی دەکاتەوە، بەمانای ئەوە دەنگی کادێری سیاسیە وەک لەوەی دەنگی (پاڤێڵ ڤڵاسۆڤ) خۆی بێت، یان فیگوری دایکی بێت. کەچی کورتە چیرۆکی (بیست پیاو کیژۆڵەیەک) یان (هەڵۆ) ی (مەکسیم گۆرکی) چونکە دوور لە (سوژەی ئایدۆلۆژی) مەکسیم گۆرکی و لەسەر حسابی خۆیان ژیاون، هەمیشە ئەدەبێکن نەوە دوای نەوە دەخوێنرێنەوە، بەمەرجێک ڕۆمانی (دایک) لەهەموو دونیای هەشتاکانی سەدەی بیستدا لەنێو تەوژمی مارکسیزم ـ لینینزمی جیهانیدا بەبن هەنگڵی هەموو شۆڕشگێڕێکی مارکسی لینینیەوە بوو! لێرەوە گرنگی ڕۆمانی (شەوگەڕەکان) لەوەدایە کەتوانیویەتی پاڵەوانێک بخوڵقێنێت کەلەسەر حسابی خۆی دەژی.
٢
ئاوەها (زۆڵبوون/ باستاردیزم ) گرنگترین فاکتەرە کەڕۆمانی کوردی زۆر بەکەمی ڕیزپەڕی کردووە، ئەوەی هەیە ختوکەی (مێگەلی کۆمەڵایەتی) و مۆب و جەماوەر دەدات، ئەو ڕۆمانەن کەپڕن لەقسەکردن، هەر لەسەرەتاوە تاکۆتایی یەک کەسە لەبەرگی هەموو پاڵەوانەکانیدا قسەدەکات. ئەم تایپە ئێستا قبوڵە، چونکە خوێنەری ڕۆمان لای ئێمە هێشتا خوێنەرێکی سیاسیە، بەمانای خوێنەری ڕۆمان هێشتا بەتەواوەتی لەدایکنەبووە، چونکە سوژەی ڕۆمان لەنێو هۆشمەندی فەرهەنگی ئیمەدا بوونی هەیە، ئەوەی هەیە تەنها کەڵەکەبوونی (سوژەی شیعری) هیلاکە!
ئەم فیگورە کەناوی خوێنەری لێدەنین و بوونی نییە، ڕەدووکەتووی قەڕەباڵغیە و لە نێو میراتی سیاسەت و ئایدۆلۆژی و بانگخوازی ئاینی و میدیای پڕفەزیحەدا بەدووی ئەو ئایدیالەدا دەگەڕێت کەلەسیاسەتدا ونیکردووە، یاخود بێئەوەی بەخۆی بزانێت وەک (خودێکی ماسۆشی) هەمان وێنەی چەوسێنەرەکەی دووبارە دەکاتەوە و چێژ لەوێنەکانی تاک سەرکردەو (کەڵە نوسەر) دەبینێت، وەک چۆن لەسیاسەتدا فێرە دوای (کەڵە سیاسی) سەرکردە بکەوێت، ئەم خوێنەرە نێزخواز و ماسکولینزمی خێڵەکەیە و دژی هەموو جۆرە هەمەڕەنگی و سەرکێشیەکی خوێندنەوەیەکی ترە، تەناتەت کەپڕیش دەکات بەخوێندنەوەی کارە ئەدەبیەکانی دونیا، تەنها پەلاماری خاوەن خەڵاتەکانی دونیا دەدات! بەمانای ئێمە لەبەرامبەر خوێنەرێکی سیاسی لۆکالیدا وەستاوین، وەک لەوەی خوێنەری ئەدەب بێت، وەک لەوەی ئیندیڤدوم بێت، تاكڕه‌و بێت و خاوەنی ئیرادەی هەڵبژاردنی سوژەیی خوێندنەوەی خۆی بێت، هەر بۆیە ئەمجۆرە ئەدەبە لەگەڵ کۆتایی ئەم ئێرا سیاسیە ئاسۆگەکانی کاڵدەبنەوە.
بەڵام ڕۆمانی (شەوگەڕەکان) بەجیاوازی ئەم کولتوەرەوە خوێنەرێکی دیکەی دەوێت، خوێنەرێک کەپێویستە بەدووی ئەوەدا نەگەڕێت ڕۆماننوس لەئەلفەوە تاوەکو یای مراوی هەموو شتێکی بۆ شرۆڤە بکات و (سوژە ماسۆشیەتەکەی) بۆ وێنای کەڵە ڕۆماننوس و ئایدیال تێربکات، نەخێر، ئەمە ڕوونادات، چونکە پاڵەوانی ڕۆمانەکە هەر لەگەڵ سواربوونی پاڵەوانەکەیەوە بانگەشەی باستاردی و زۆڵێتی خۆیدەکات، ئیدی لەدەرەوەی کولتوری (میران) گەمەی خۆی دەکات. بەمانای باستادرێکە، پراکتیزەی زۆڵیزمی خۆی دەکات، ئیدی لێرەوە ڕۆماننوس تەنها دوای (مارتین سەلمۆ) دەکەوێت و چیرۆکەکانی دەگێڕێتەوە.
بەڵام لێرەدا لەگەڵ خوێنەردا چەند هەڵوێستەیەک بکەم لەسەر چەمکی (باستاردیزم / زۆڵیزم) لەئەدەبدا، کەبەهەمان شێوە لەنێو میژوودا و سەرەتا لەنێو بیری ئاینیەوە لەدایکبووە، کۆی ئاینەکان چیرۆکی زۆڵەکانن لەسەر زەوی. بەڵام نابێت ئەوەش لەبیربکەین کە هەمان سوبێکتە بەڕای (سلۆتەردایک) مێژوو دروستدەکەن، گۆڕانکاری گەورە بەدیدەهێنن.
مێژوی گۆڕانکاریە گەورەکان، پاڵەوانە گەورەکانی ڕۆمان لەزماندا دروستیدەکەن، وەک (ستیڤن دیدالۆس) لەڕۆمانی (یۆلیسیس)ی (جێمس جۆیس)، یاخود (ئاکای ئاکایڤیچ) لەڕۆمانی (پاڵتۆ) ی گۆگۆڵ یاخود (جۆزێف کا) لەڕۆمانی (کۆشک) ی (فرانز کافکا) و (ئۆرلیۆ بۆیندیاکان) لەڕۆمانی (سەدساڵ لەگۆشەگیری) ڕۆمانوسی کۆلۆمبی (مارکێز). ناشبێت (ڕیکاردۆ ڕیس)ی پاڵەوان یان پرۆتاگۆنیستی ڕۆماننوسی پورتوگالی (خۆسیە ساراماگۆ) لەبیر بکەین، بێگومان ڕۆمانی کوردیش زۆر لەم پاڵەوانە زۆڵانەی تێدایە کەلەدەرەوەی ئایدۆلۆژیاو بیرکردنەوەی نوسەرەکەیان، نکوڵیان لەداهێنەرەکەیان کردووە و ژیانی خۆیان ژیاون، هەر بۆیە هەمیشە دەخوێنرێنەوە و بەنێو زەمەندا تێدەپەڕن. بەگشتی چەمکی (باستارد و کولتوری باستارد) لەڕۆمانی زیندوودا ئامادەیە، ئەوەیە کەچیتر وەک خوڵقێنەرەکەی نییە، بەڵکو خاوەنی ژیانی خۆیەتی، خاوەنی سەرسەرێتی خۆیەتی، لەمبارەیەوە (ئومبێرتۆ ئیکۆ) دەڵێت؛ گەر پاڵەوانی ڕۆمانەکانم کتومت خۆم بم ئەوا من چیتر خۆم ناناسمەوە...دیارە ئەم ئیشکالیەتە لەڕۆمانی ئێستای کوردیدا ماوە بەوەی تۆ دوو تاوەکو سێ رۆمانی نوسەرێک دەخوێنیتەوە ، هەموو پاڵەوانەکانی، بەژن و پیاو و ئاسایش و سەرباز و سواڵکەورەوە وەک نوسەرەکەی قسەدەکەن، ئیتر چەمکی پاڵەوان نەک هەر غائیبە، بەڵکو مردووە، تەنها قاوغەی لاشەیەکە بەهەناسەی نوسەرەکەی دەژی، نەک لەدوای لەدایکبوونی وەک باستاردێک لەنێو ڕۆمانەکە ژیانی خۆی بژی.
باستاردی ئەدەبی لەنێو ڕۆماندا، پاڵەوانی ڕۆمانەکەیە و کۆی فیگورەکانن کەبەدووی ئەخلاقێکی دیکە و میتۆدێکی دیکەی ژیاندا دەگەڕێن، بێگومان بەدەر لەویستی سەپێنراوی نوسەرەکەی، بەمانای لەنێو ژیاندا ژیاندەکەن، نەک لەنیو کڵێشەکاندا. پاڵەوانی زۆڵ، خاوەنی ئەشقی خۆیەتی، خاوەنی دونیای خۆیەتی. بەجۆرێکی دیکە قسەبکەم جوانی ئەم زۆڵانە لەوەدان کەکولتوری خۆیان دروستدەکەن، پاڵەوانی نوێن و جیهانبینیەکی دیکەن بۆ دونیا. ئەم گەشتە گەشتی منداڵەکانن دەیانەوێت لە (ئەقڵیەتی پاتریاک/ باوکسالاری/ نێرخوازی) ڕۆماننوسەکان ڕابکەن، هەوڵدەدەن ببن بە (زۆڵێک/ باستاردێک) لەهەردوو توخمەکە. دەیانەوێت مافی خۆیان وەک زۆڵێک مومارەسە بکەن.
مرۆڤ لەباوکی دونیایی هەڵدەگەڕێتەوە بەڵام لەدواجاردا دەیەوێت ببێت بەکوڕی هێزیکی دیکە، کەخوایەکە، ئایدیایەکی نوێیە، نوێبوونەوەیە، شۆڕشە لەدژی باو، ژیانیکی دیکەیە، بەڵام تاچەندە بەرگەی ئەوە دەگرێت بەرگەی لەعنەتی کولتوری باو بگرێت، ئەوە پێوەری داهێنان و چێژی لەجیهاندا دیاریدەکات .
بۆئەوەی لە چیرۆکی ئەم زۆڵبوون و باستاردیزمە تێبگەین دەگەڕێنەوە بۆ کۆنترین ئەو چیرۆکانەی مرۆڤیان سەرسامکردووە و مرۆڤ بەدرێژایی مێژوو شارستانی و دەسەڵات جەنگەکانی خۆی لەسەر بیناکردووە، کەچیرۆکەکانی ئاینە تاکخوداییەکانە. (مەسیح) کوڕی خوایەکە و زۆڵە، هەروەها (موحەمەد) و (یوسف) و (موسا) و کۆی نوێنەرەکانی خودا هەرگیز ناوی باوکیان ناهێنن، مێژوی ئەوان لەسەر (غائیبکردنی باوک) خۆی بیناکردووە . کۆی مێژووی پێغمبەرەکان لەسەر (نکوڵیکردنی باوک) وەستاوە، هەموویان تەنها لەدایکبوون. تەنانەت ئیسماعیل کەلەگەڵ ئیبراهیمی باوکیدا ڕێکە، لەچرکە ساتێکدا باوک دەیەوێت کوڕەکەی سەربڕێت، تەنها لەبەرئەوەی خەونی بەخواوە بینینووە و داوای قوربانی گەورەی لێدەکات. بێگومان وەک لەچێرۆکەکەدا هاتووە گەر خودا فریای نەکەوێت، ئەوا ئیبراهیم دەبووە کوڕی خودا، چونکە قوربانی زۆری بۆداوە و ڕێگرەکەی کەکوڕەکەیەتی لەناودەچوو! خودا ئیسماعیلی کوڕی ڕزگاردەکات ئیدی لەچرکە ساتەوە ئیسماعیل کوڕی خوایە، چونکە ئەو لەو چرکەساتەوە لەدایکدەبێتەوە، ئیدی ئیراو زەمەنی ئیبراهیم کۆتایی پیدێت، چونکە پیردەبێت، ئیسماعیل زیاتر کوڕی خودایە وەک لەوەی کوڕی ئیبراهیم بێت ،بەڵام خواش نەبینیراوە ،بەڵام باکێتی چونکە هۆکاری دووبارە لەدایکبوونەوەیەتی. لێرەوە (هاوکێشە ئۆدیبیە) کە دەبینین کە باوک و کوڕ پێشبڕکێیانە بۆ ڕازیکردنی خودا، ئەم وەک سەربڕ و ئەویش سەربڕاو وەک قوربانی بۆخوا، هەردووکیان لەزۆرانبازیدان بۆئەوەی ببن کوڕی خوا، بەمانای وەک مەسیح بەخوا بڵێن باوکە، بەڵام باوک هەرگیز نەهاتۆتە سەر زەوی و بەخەڵک بڵێت ئەمە کوڕمە! کەواتە زۆڵی خوایە، چونکە خوا وەک هەموو ئەو باوکانەی کچ یان کوڕی باستاردی هەبێت، خۆی دووردەخاتەوە لەمنداڵەکەی. بەڵام لەفرسەتێکدا دوور لەخەڵکی باوک و منداڵی باستارد قسە لەگەل یەکتردا دەکەن، ئاوەها هەموو پێغمبەرەکان وەک زۆڵی خودا دوور لەچاوی خەڵک قسەیان لەگەل خودا کردووە، ئیدی وەک موسا دەبوایە بچنە سەر شاخ و قسەی نێوان کوڕ و باوک بکەن، یان وەک موحەمەد بچێتە نیو ئەشکەوتێکەوە و لەڕێگەی فریشتەوە قسە لەگەڵ خوا بکات، یان وەکو مەسیح لەتەنهایدا لەگەڵیدا بدوێت. وەک بینیمان ئاوەها لەجینالۆجیای ئاینە (تاکخوادییەکاندا،) باوک هەمیشە غائیبە و نەفیکراوە، کزۆڵەیەو هەرگیز لەتەنیشت ئاینی کوڕەکانیانەوە ناونابرێن، هەریەکەو بەشێوەک منداڵێکە تەنها لەدایکبووە و زۆڵێکە، تاوەکو نەشبێت بەزۆڵ (باستارد Bastard) ناتوانیت ئاینەکەی برەوپێبدات. (پیتەر سلۆتەردایک) لەکتێبی (منداڵەترسناکەکانی نوێکات) دەڵێت؛ ((لەدوای ئێرای مەسیح هیچ مرۆڤێک ناتوانیت مافی خۆی ڕەتبکاتەوە لەوەی وەک زۆڵێکی خواوەند ، وەک باستاردی خوا ژیانی خۆی بژی)) ل٣١١
سلۆته‌ردایك، منداڵه ترسناكه‌كانی نوێكات، ده‌زگای سوركامپی ئه‌ڵمانی ٢٠١٥
ئیدی هەمیشە دەبێت (زۆڵیکی خودا) لەسەر زەوی هەبێت، لەنێو ڕۆماندا بوونی هەبێت، خوایەک هەبێت چەقۆ لەدەستی باوک وەربگرێت و کوڕ بکاتە هی خۆی و باوکی سەر زەوی وەک زۆڵێک بەنەفرەتی بکات. ئەو خوایە ئایدیایەکە، ڕۆشنگەریە، شۆڕشە لەدژی کولتوری باوکەکانی سەر زەوی. ئەوەی چەقۆ لەدەستی باوکەکان وەردەگرێت زۆڵێکە بەپشتی خودا ئەوە دەکات، لەبەر هیچ نا بۆئەوەی بتوانیت لەسەر زەوی مێژوویەکی نوێ و کولتورێکی دیکە بینابکات، کەتەنها (زۆڵەکانی خودا) دەتوانن ئەو مێژووە دروستبکەن. تەنها زۆڵەکانن، باستاردەکانن مێژوو دروستدەکەن.
تەنها پاڵەوانە زۆڵەکانن دوور لەفڵتەفڵتی ڕۆماننوسەکانیان ژیان بۆ خۆیان دروستدەکەن، و دەبن بەخۆیان. (گریگۆری سامسا) دوور لەکافکا دەژی، و هەموومان هەموو جاڕیک کەسەرما دەبێت بیر لەپاڵتۆکەی (ئاکای ئاکایڤیچ) یان (پاڵتۆکەی خواڕەحمەفەنی) دەکەینەوە . ئەوانە دوور لەڕۆماننوسەکان خۆیان لەنیو ژیانماندا ئامادەگیان هەیە، چونکە کوڕی خواوەندی ئەدەبن، نەک نوسەرەکانیان، لەم گۆشەنیگایەوە مارتین سەلمۆی پاڵەوانی ڕۆمانی (شەوگەڕەکان) باستاردێکە و نایەوێت ڕۆماننوسەکەی بناسێت، به‌ئاره‌زووی خۆی بیرده‌كاته‌وه و بۆنده‌كات و ڕۆژهه‌ڵات له‌خودناواگایی خۆیدا ناشرین ده‌كات.
٣
سەرکەوتوویی ڕۆمانی (شەوگەڕەکان) لەوەدایە کەتوانیویەتی پاڵەوانێکی زۆڵ و باستارد بخوڵقێنێت، هەم تاڕاده‌یه‌ك دوور لەڕۆماننوسەکەی خاوەنی دەنگی خۆیەتی و هەم لەڕۆمانەکه‌شدا باوک ونە و پەیوەندییەکی ئۆدیبی و سێکسوالی شاراوەی هەیە لەگەڵ دایکیدا، حەزی بۆ تابلۆ و نیگارکێشی حەزێکە لەگەڵ دایکیدا یەکدەگرێتەوە، کەزۆرجار مارتین بەچاوی ئۆبێکتێکی سیکسوالی سەیری دایكی دەکات، لێرەو لەوێ لەکەشی ڕۆمانەکەدا و وەسفی ئەم پەیوەندیەدا هەست بەم ئیرۆتیکا ئۆدیبیە دەکەین. بەمشێوەیە (مارتین سەلمۆ) تەواو لەکەش و هەوای میرانی ڕۆماننوس دوور ده‌كه‌وێته‌وه ، بەڵام وەک باستاردێک. نەک هەر ئەوە، بەڵکو (مارتین سەلمۆ) کەسواری فڕۆکەکە دەبێت لە سوژەی ڕۆماننوسەکەی (میران ئابراهام) دووردەکەوێتەوە، دەبێتە (زۆڵێکی ڕاسیست\ ڕه‌گه‌زپه‌رست)، چاكتر وه‌هایه بێڵم ئه‌و هه‌سته‌ی له‌ناخودئاگایدا هه‌یه دێته سه‌ر ئاستی هۆشمه‌ندی و له‌شێوازی جۆراوجۆردا ته‌عبیر له‌خۆیده‌كات. له چركه‌ساته‌وه ده‌ستپێده‌كات كه زۆر بێمانایانه، یەکسەر بەبۆنی پیاوە ورگ زلە ڕۆژەهەلاتیەکە قەڵس دەبێت! بۆنی ڕۆژهەڵات لەنێو تاکسیەکدا بێزاری دەکات، بۆنی جاده و شه‌قامه‌كان و چشتخانه‌كان. ئیدی رۆژهەڵات لای ئەو، ئەو (وێنە ڕۆژهەڵاتناسیە سپیه)یە کەڕۆژئاوا بۆ ڕۆژهەڵاتی کێشاوە، لێرەوه مارتین بەبۆنەکان تێکدەچێت، بۆنی پیاوەکە، بۆنی فڕۆکەکە، بۆن ئارەقەی پیاوەکەی تەنیشتی. کەدەگاتە فڕۆکەخانەی میسر بەرامبەر گەرما و بەبۆن کەوتن دەکەوێت و ده‌گاته هۆتێلك كه‌چاره‌نوسی به‌ئاڕاسته‌یه‌كی ناجۆردا ده‌بات.
ئیدی هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه ڕۆژهەڵات لەبەردەمی مارتین شوێنی ئەو بونەوەرە بێمانا و چەوری خۆر و پیسانەن لەهەموو شوێنیکەوە بۆنیان دێت. کەدەشگاتە هۆتێلەکە، هۆتێلەکە چیتر وێنەی هۆتێلە هێمن و بچوکەکانی ئەوروپا نین، کەهەندێکیان لەنێو شارەکۆنەکاندا هێمن و لەسەرخۆ و پاکوتەمیزه‌كانن كه‌پڕن لەکولتوری خزمەت، بەڵکو هۆتێلکە پڕێتی لەقیژە و هاوار و خوێن و تاوان، ئیدی سنووری نێوان هۆتێل و بەندیخانە، بوونی نامێنێت. لەنێوان ئەم دوو شوێنەدا، بۆنی ئاودەستی هۆتێل و بۆنی سەتڵە میزەکانی بەندیخانە لەنێو یەکتردا تێکەڵ دەبن.
مارتین چیتر لەم خاڵەوە لەگەڵ دونیابینی ڕۆماننوسەکەیدا یەکناگرێتەوە، دەیەوێت سەردانەکەی بۆ مۆزەخانە تەواوبکات و بگەڕێتەوە، دەنا هیچ شتێکی ڕۆژهەڵاتی بەدڵ نییە. لێرەوە ئیگۆیەکی دیکە، منێکی دیکە، لەم ڕۆمانەدا ڕوودواوەکان دەگێڕێتەوە، كه‌له ئیگۆی مارتینەوه خۆی به‌رجه‌سته‌ده‌كات، ئه‌و ئیگۆیه (مارتین سەلمۆ) یە گەمەی خۆیدەکات، چەندە دونیای ڕۆژهەڵات ناشرین دەکات، ئەوەندەش (سەلیم عومەر) دەخاتە خانەی دواکەتوویی و باوکی کەچەندەها ژنی هەیەو پاشان خانەی تیرۆریستیەوە. تەنانەت لەبەلجیکا لە وێستگەی شەمەندەفەری برۆکسل (بروسل میدی) ئەم ئیگۆیە چاوی لەسەر ڕاوکردنی ئەو نەریت و کولتورانەیە کەلەگەڵ بەها ئەوروپاییەکاندا ناگونجێت. چاوی دەچیتە سەر ژنیکی باڵاپۆش و پیاوێک لەپێشەوەی دەڕوات و منداڵەکانیش وەک مراوی بەدوویانەوەن. كۆی ئه‌و ڕه‌گه‌زپه‌رستانه‌ی ئه‌وروپا چاویان به‌و شێوازه كارده‌كات.
ئاوەها لەهەموو شوێنێکی ئەم ڕۆمانەدا ڕاسیسزمیک، ڕەگەزپەرستیەکی قوڵی نەرسیزمانە گەمەی خۆی دەکات. بەهەقەت هێزی ئەم ڕۆمانە لەم خاڵەدایە، بێئەوەی بەیەک وشە باس لەو ڕاسیزمە شاراوایە ناکات كه‌لەکۆی ڕۆمانەکەدا بەرجەستەی کردووە، ڕۆماننوس زیرەکانە ناکەوێتە سەپاندنی سوبێکتی خۆی بەسەر ڕووبەڕی گێڕانەوەکاندا و لەئەلفەوە تاوەکو یای مراوی نافەلسەفێنێت، باسی ئەم ڕاسیسزمەمان نەبەچاک بەخراپ بۆ ناکات ، بەڵام خوێنەری ڕاستەقینەی دەرەوەی مۆب و میگەلەکە، ئەم ڕاسیسزمە دەبینێت. نەخێر میران ئەوە ناکات بەڵکو ڕووداوەکان دەگێڕێتەوە و وازمان لێ دێنیت بۆ خۆمان هەڵسوکەوت و جوڵە و ڕووداوەکان ڕاڤەبکەین، ئەمەش پڕۆسەی خوێندنەوە چێژبەخشتر دەکات.
لێرەوە ئەم ڕۆمانە سوبێکێتێکە بۆخۆی دەدوێت و خۆی دەچێتە ڕووداوەکانەوە ، بەپێچەوانەی ئەو ئەشقە گەورەیەی میران بۆ ڕۆژهەڵات، ئیگۆی گێڕانەوە لەم ڕۆمانە ڕقی لەڕۆژهەڵاتە، لەسەر سادەکردنەوەی ڕۆژهەڵات کاری کردووە. تەنانەت لەدوا وێنەدا هۆڵەندیەکان ئەوەندە مرۆڤدۆست نیشاندەدات، کەبێگومان وێنەی هەمان فلیمەکانی هۆلیوودمان بیردێنێتەوە کە پاڵەوانەکە دوای برینداربوونی، لەژێر دەستی ڕۆژهەڵاتیە وەحشیەکان لەخەستەخانە کەچاو دەکاتەوه کۆلۆنێلە مرۆڤدۆستە پۆشتەو پەرداخەکان، یان سیستەرەکان، یان ئیف بی ئایەکان ، یان سیاکان لەکاتی چاوهەڵهاتنیدا وەک پەری پێشوازی لێدەکەن. بەمەرجێک ئەم وێنەیە پێچەوانەی دونیای ڕیاڵی ئەورپایە چەندەها ئەوروپایی لەبەندیخانەکاندا لەفیلیپین و ئەمریکای لاتین و ڕۆژهەلاتدا فەوتان و سەفارەتەکانیان گوێیان پێنەدان، چونکە دەوڵەمەند نەبوون و کرێکاری سادەی ئەورپایین، هاتوون بەپارەیەکی کەمەوە بۆ گەشت و لەوێ تووشی کێشە هاتوون. له‌به‌ر ئه‌وه ئه‌وروپا ته‌نها گرنگیده‌دات به‌چینێكی تایبه‌ت كه‌مارتین له‌و چین و توێژه‌یه. ئاوەها ئیگۆی گێڕەوە هۆڵندیە چەکفرۆش و کۆلۆنیەکانی دوێنی کەئەندۆنیسیا و ئەفریقیان داگیرکردو تاڵانیان کرد، لەپڕێکدا لێرەدا دەبنە چۆلەکەکانی بەهەشت! بەگشتی ئەمە ئیگۆی مارتین سەلمۆیە کە لەڕۆمانەکدا زۆر بەجوانی بەڕووداوەکاندا تێپەڕدەیێت.
جوانی ئەم پڕۆتاگۆنیستەمان ، بابڵێین ئه‌م پاڵه‌وانه‌مان ئەوەیە، کە مارتن لەدوو ڕووەوە باستاردە یەکەمیان؛ لەگەڵ دایکیدا دەژی و زۆر جاریش لەڕۆمانەکە ئاماژە بەو حەزە سێکسوالیەدەدات کەمارتین بۆ دایکی هەیەتی، جۆرێک لەئۆدیبۆس لەچەندەها دێڕ و حەز و نێزیکبونەوی لەبۆنی دایکی ئاماژەی پێدەدات، لەسەرێکی دیکەوە باستاردە بەوەی چیتر لەگەڵ ڕۆماننوسەکەیدا ڕێک نییە، پڕە لەڕاسیستیەکی ئەقڵانیکراو، کەمن زۆر جار ناوم ناوە (ڕاسیسزمی شاراوە / ڕەگەزپەرەستی شاراوە) ئەقڵانی و پڕ بزەیە، تەنانەت خۆیشی نازانیت کە ڕاسیستە! ئەمجۆرە ڕاسیزمە تەنها ئەوانە هەستیپێدەکەن کەساڵانێک زۆر وەک (ئەویتر) لەئەوروپادا ژیان بەسەردەبەن، لەچرکەساتی هاوڕێ ئەورپاییەکانیاندا، هاوڕێکانیاندا، ژنەکانیاندا، هاوژینەکانیاندا تەعبیر لەخۆی دەکات.
نابێت کەسانی دەرەوەی ئەوروپا و ئەمریکا و بەتایبەت ڕۆژهەڵاتیەکان ئەوە لەبیربکەن هەمیشە تۆ لەدەرەوەی (مرۆڤی سپیت)، هەرچەندە تۆ لەو زمانزانتر و خاوەن بڕوانامەی باشتر بیت و تەنانەت تۆ بۆسی ئەو بیت و بەڕێوبەڕی ئەو بیت، مامۆستای کۆلیژەکەی بیت و ئەو شاگرد و بەردەست ونەخوێندەوار، کەچی لەسەری ئەودا، لەسەری (مرۆڤی سپیدا) تۆ دواکەتوویەکی جگە لەئیسلام و ناسنامەی ئیسلامیزم (پۆست ئیسلام / مۆدێرن ئیسلام) زیاتر بۆ تۆ هیچیتری بوونی نییە، لێرەدا دەبێت چەمکە گرنگەکەی (ئۆرێنتالیزم/ ڕۆژهەڵاتنیزم ) ی (ئێدوارد سەعید) لەیادنەکەین. هەر بۆیە ئەو خوێندکارانەی دەچن لەئەوروپا دکتۆرا وەردەگرن، زۆربەیان بەو میکرۆبە نەخۆشدەکەون و لەکاردانەوەی ئەو ڕوانینەی کەهەستیپێدەکەن، جاێکیتر ئەو وێنای مرۆڤی سپیە بەرهەمدێننەوە، ئیدوارد سەعید گووتەنی ؛ ئینەی ڕۆژهەلاتی ڕۆاژئاواییەکان کەئەمجارە ڕۆژهەڵاتیەکان خۆیان بەرهەمی دێننەوە… ئاوەها وینەی مرۆڤی سپی ڕۆژئاوایی زاڵدەکەنەوە، تەنانەت لەو پرسانەی کەپرسی منی ڕۆژهەلاتیەو ژیانی منە لەڕۆژهەڵات دەبێت ئەو لەمن باستری لێ بزانیت، بەمەرجێک ئەوا تێدا نەژیاوون و بەری نەکەوتوون، وەک ئەوەی ڕۆژهەڵاتی گێلێکی ئەبەدی بێت. مرۆڤی سپی پێماندەڵین ئیسلام چۆن مۆدێرن دەبێت، کەچی ئەوانەی کەبەهەقەت لەنێو کلوتوری ئیسلامدا ژیاوون دەزانن کەئیسلام مۆدێرن نابێت، خودی کتێبی پیرۆزی ئیسلام قبوڵی ئەوەناکات، بەڵام مادامەکی (پیاوی سپی) تێزی بۆدەکات، ڕۆژهەڵاتیە ڕۆشنگەرەکانی نێو ئەوروپا دەیکەن بەڕستەی کۆتایی شرۆڤەکانیان. ئاوەها گرێی پیاوەسپیەکەیان وەهایان لێدەکات ئەم تێزەی ئەوی نەشارەزا لەتۆی ژیاو لەنێو ئەو کولتورەدا قبوڵبکەن و دووبارە تێزەکانی پیاوی سپی دووبارەبکەنەوە، ئەمە لە (ناخودئاگایی / لاشعور) ڕۆژهەڵاتیەکاندا بەردەوام خۆی بەرهەمدێنێتەوە. ئاوەها مرۆڤی سپی هەر یەکەو لەژێر ناوێکدا دێت دەیەوێت شوناسی ڕۆژهەلاتی ئیسلامەوی تۆی ڕۆژهەڵاتی تۆخبکاتەوە، تەنها لەپێناو ئەوەیە پێتبڵێت ؛ کەڕۆشنگەری تەنها لەسەر کیشوەری مرۆڤی سپیدا شوناسە و لەدرەوەی تەنها خوارفەو ئاین بۆ تۆ گونجاوە.
بەهەقەت (مارتین سەلمۆ) نمونەی ئەو پیاوە سپییە، کەتەنها لایەنە ڕۆژهەڵاتناسیە ڕۆژئاواییەکە دەبینێت و نایەوێت ئەو زۆرانبازیە سەختەی (سەلیم عومەر) و سوستێمی گەندەڵی و ڕۆشنگەریەکەی ببینیت کەگەڕانە بەدووی ئازادی و پەستە لەکولتوری ئیسلامەوی، ئەمە جێگەی سەرنجی نییە!. مارتین نموزەجی پیاوی سپی ئۆیرۆسێنتریکە، کەتەنها شوناسی ئیسلام بەکاڵی کوڵاوی بەڕەوا دەبینیێت بۆ مرۆڤی ڕۆژهەڵاتی. (مارتین سەلمۆ) کەسایەتیەکی ئاڵۆزەو ئیگۆیەکی ئەورپایی لەدایکبووی ئەو یادەورەیە ئەورپاییە پڕ نیگەرانیەی مۆدێرنەیە لەبەرامبەر ڕۆژهەڵات. بەمشێوەیە هەموو یەکێک لە ڕۆمانەدا (کارمن و ئیفا سەلمۆ و کاڕڵ ) لەخولگەی ناسکیەکانی ڕۆژئاوادا وەک ڕۆشنگەری ناسک و پڕ ئیستاتیکا هەڵدەسوڕێن کەڕۆشنگەرەکەیان (مارتین) لەنیو وەحشەکانی ڕۆژهەڵاتدا ونبووە و لەحەسرەتا دایک دەمرێت و کارمن و کاڕڵ دوایی درێژە بەژیانی مارتین دەدەن و قونسوڵگەری هۆڵەندیش دەبنە سارێژکاری یەکەمی تیماری مارتین کاتێک لەخەستەخانە چاو هەڵدێنیت، چونکە بزەی ئەوان دەبینێت .
لەکۆتایدا دەڵێم؛ جوانی ڕۆمانی (شەوگەڕەکان) لەوەدا خۆی بەرجەستەدەکات، کەمن و خوێنەران دەتوانن بەچەندەها کاتژمێر لەسەر ئەم پاڵەوانانە قسەبکەن و دیالۆگ بکەن، ئەمە جگەلەوەی من لەگەڵ قسەکەی ڕەخنەگری گەورەی ئەڵمانی (مارسێل ڕایخ ڕاینسکی) دا یەکدەگرمەوە کەدەڵێت؛ دەبێت ڕۆمان چێژمان پێببخەشێت، چێژی خوێندنەوە و کات بەسەربردن … لەم ڕۆمانەدا (میران ئیبراهام) زیرەکانە هاتۆتە دەرەوەی ئیگۆی خۆی و وازی هێناوە پاڵەوانەکەی مومارەسەی زۆڵێتی خۆی بکات، لەدونیایەکدا زۆڵەکان لەنێو سوستێمدا دەکرێنەوە بە منداڵە ڕامکراوەکانی کولتوری باوک، بەڵام میران ئەمە ناکات، وازدەهێنێت ئەم باستاردە، ئەم زۆڵە، بەئارەزووی خۆی تەونە راسیسزمە شاراوەکەی ڕایەڵکات، بەمەش دیویکی ترسناکی ئەو ئیگۆ ڕاسیسزمەمان نیشاندەدات لەهەناوی مۆدێرنەوە ڕۆژانە ڕۆژهەڵاتی جوان ناشرین دەکات و پڕی دەکات لەجەنگ و کاولکاری و شانۆیەک بۆ تیرۆر و سەربڕین .
سه‌رچاوه‌كان؛
- شەوگەڕەکان، ڕۆمان، میران ئابراهام، ئەندێشە ٢٠١٥
- Peter Sloterdijk, Zur Welt kommen- Zur Sprache kommen, SV 1998
- , Die schrecklichen Kinder Der Neuzeit. SV Peter Sloterdjik 2015