پۆسته‌ری خه‌لاته‌که ٢٠٢٢
خەڵاتی دانا ڕەئووف بۆ شانۆنامەی کوردی
ڕۆژی ١٣ی چواری ٢٠٢٢، لە ڕێوڕەسمێکی شایستەدا، لە شاری سلێمانی و لە تەلاری هونەر/ هۆڵی چێوار بەڕێوەچوو.
دوای خۆئامادەکردنی ستافی بەڕێوەبەرانی (خەڵاتی دانا ڕەئووف بۆ شانۆنامەی کوردی) بۆ ساڵی ٢٠٢٢. کە ٢٠٢١/١٠/١٥ یەکەم ڕۆژی مۆڵەتی ناردنی شانۆنامەی بەشداربوو، تاوەکوو ٢٠٢٢/٢/١٥ مۆڵەت درابوون، شانۆنامە بەشدارەکان لەلایەن ناوەندی کەپرەوە وەرگێڕان و ناوی نووسەری شانۆنامەی بەشداریان لەسەر لابردن و ژمارەیان بۆ دانان، تاوەکوو دادوەران نەزانن کێ نووسەری کام شانۆنامەی بەشدارە. پاشان بۆ لیژنەی دادوەری خەڵاتیان ناردن، بەو جۆرە لە مانگی سێی ئەمساڵدا سێ شانۆنامەیان لێ هەڵبژاردن، پاشان بە کۆی دەنگ شانۆنامەی (بێ وچان تا تایمز) بۆ براوەی خەڵاتەکە دەستنیشان کرا.
ناوەندی کەپر شانۆنامەی براوەی (بێ وچان تا تایمز)ی بە چاپ گەیاند و نووسەری شانۆنامەکەی بە بڕی ۵۰۰ دۆلار خەڵات کرد، ئەمەش وەکوو پشتگیرییەکی داراییی بۆ نووسەر و ماندووبوونەکەی. هەروەها پەیکەری خەڵاتی دانا ڕەئووف بۆ شانۆنامەی کوردی پێشکەش کرد، پەیکەرەکە لەلایەن هونەرمەند (شوان کەمال)ەوە لە کەرەستەی برۆنز لە وڵاتی سوێد دروستکراوە.
شانۆنامەی بێ وچان تا تایمز
ساڵی ٢٠٢٢ محەمەدعەلی دەستماڵی (دانیشتووی ڕۆژهەڵاتی کوردستان) براوەی خەڵاتی دانا ڕەئووف بۆ شانۆنامەی کوردی. بە ئامادەبوونی دانا ڕەئووف و شانۆکاران و دۆستانی هونەر و ئەدەب ئاهەنگەکە بەڕێوەچوو، پاشان موحەمەدعەلی دەستماڵیی نووسەری (بێ وچان تا تایمز) خەڵات کرا.
بەرنامەی ڕۆژی ڕاگەیاندنی خەڵاتەکە به‌مجۆره‌بوو:
- پێشکەش کردنی پارچە مۆسیقایەک له‌لایه‌ن گرووپی میوزیکی سنه‌وبه‌ر.
- گوتاری ناوەندی کەپر
- گوتاری وەزارەتی ڕۆشنبیری
- گوتاری بەڕێوبەرایەتی ڕۆشنبیری و هونەر
- ڕاگەیاندنی دەقی براوە و پێشکەش کردنی خەڵاتەکە
- گوتاری کەسی براوە (محه‌مه‌دعه‌لی ده‌ستماڵی)
- خوێندنەوەی بەشێك لە شانۆنامەکە (بێ وچان تا تایمز) لەلایەن چەند ئەکتەرێکەوە
- گوتەیەکی نووسه‌ر و شانۆکار دانا ڕەئووف
- ڕاگەیاندنی خەڵاتەکە بۆ ساڵی داهاتوو
- واژوکردنی کتێبی شانۆنامە براوەکە لەلایەن نووسەرەوە.
- ناوەندی کەپر دەستەی بەڕێوەبەرانی خەڵاتی ئەمساڵی بە چەندیین کتێبی ناوازە، کە لە دوو ساڵی ڕابردوودا چاپ کرابوون خەڵات کرد.
دانا ڕه‌ئووف
دانا ڕەئووف نووسەر و شانۆکار و دراماتۆرگ، لە بەغدا هونەری شانۆی تەواو کردووە، یەکێکە لە دامەزرێنەرانی شانۆی ئەزموونگەری کوردی و لە ساڵی ١٩٩٢ وە لە ستۆکهۆڵم دەژی. لە سوێدیش خوێندنی شانۆیی پراکتیکی و شانۆی پێداگۆگی خوێندووە. لە ستۆکهۆڵم تیپی شانۆی تایبەت بە خۆی (شانۆی پریشکی نێونەتەوەیی) هەبووە و وەک ئەکتەر و دەرهێنەر بە سوێدی و لەگەڵ شانۆی سوێدی کاری کردووە. بۆ ماوەی شەش ساڵ لە شانۆی پادشایەتی لە ستۆکهۆڵم و دوو ساڵ لە شانۆی گەل و شانۆی دەوڵەت کاری کردووە. لە دوو کتێب دا، یەکێکیان بە ئینگلیزی و ئەوی تریان بە سوێدی لەلاین پسپۆڕانی زانستەکانی شانۆوە، لێکۆڵینەوە لەسەر کار و چالاکییەکانی کراوە. تا ئێستا ٤٥ کتێبی لە بواری شانۆدا چاپ کردووە، چەندان دەقی شانۆیی و لێکۆڵینەوەی لە زمانی سوێدییەوە کردووە بە کوردی، هاوکات سێ کتێبیشی بە سوێدی بڵاو کردووەتەوە. یەکێک لە کتێبە سوێدییەکانی (ڕەوش و داهێنان) لە زانکۆی ستۆکهۆڵم و زۆربەی پەیمانگاکانی هونەری شانۆ، وەک مەنهەجی خوێندن بەکار هێنراوە، شایانی باسە، ئەم کتێبە کارین هیلاندەر، پرۆفیسۆر لە زانستەکانی شانۆ، زانکۆی ستۆکهۆڵم پێشەکی بۆ نووسیوە. لە پەیمانگای هونەری نواندن لە ستۆکهۆڵم وانەی گوتووەتەوە، هاوکات مامۆستای شانۆیە، هەروەها چەندان سیمیناری لە سوێد و لە کوردستان سەبارەت بە شانۆ، بە سوێدی و بە کوردی پێشکەش کردووە. بەشداری چەندان کۆڕ و سیمیناری لە سوێد، دانیمارک و ئینگلتەرا کردووە. جگە لە نووسین و وەرگێڕان و کتێبە تیۆرییەکانی بیست دەقی شانۆیی نووسیوە.
دانا ڕەئووف سەرپەرشتی بڵاو کراوە شانۆییەکانی کوردستان کردووە، بۆ نموونە گۆڤاری شانۆ و زنجیرەی دەقی شانۆیی بیانی لە دەزگای ئاراس، ئێستا سەرپەرشتی دە‌رکردنی گۆڤاری (تاڤ) دەکات، کە تایبەتە بە شانۆ و لە سلێمانی دەردەچێت.
محه‌مه‌دعه‌لی ده‌تماڵی
محەمەد عەلی دەسماڵی لەدایکبووی ساڵی ١٩٧٧ی زایینی لە شاری سنەی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە، هەتا ئێستا ٢ کۆمەڵە چیرۆک و یەک کۆمەڵە شیعری بە فارسی بڵاو کردووەتەوە. هەروەها لە زمانی تورکییەوە کۆمەڵە شیعری هاوچەرخی لەژێر ناوی (قاوەی تاڵ)دا، بۆ سەر زمانی کوردی وەرگێڕاوە. بە کۆمەڵە چیرۆکی (ددانی حەزرەتی ئەشرەف)، خەڵاتی دووەمی ئەدەبی سادق هیدایەتی پێ بەخشراوە.
محەمەدعەلی دەستماڵی بێجگە لە کاری نووسینی چیرۆک، لە مێژە سەرقاڵە بە ڕۆژنامەوانی و کارناسی پرسەکانی تورکیا و سووریا و هەرێمی کوردستانەوە. هەروەها چەندین وتار و ڕاپۆرت و هەڤپەیڤینی ناوازەی لە میدیا ناوخۆیییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و گۆڤار و ڕۆژنامە جیهانییەکان بڵاو کردووەتەوە.
وتاری ناوەندی کەپر: شانۆ یەکێکە لە دێرینترین فۆرمەکانی هونەر، هونەرێکە چەندین هونەری تر لە خۆیدا کۆ دەکاتەوە و ڕاستەوخۆ ڕووبەڕووی بینەران دەبێتەوە. هونەری شانۆ هونەرێکی زیندووە، لە پەیڤێکی بەردەوامدایە لەگەڵ ویژدانی مرۆڤایەتی و هونەرێکە پەیوەستە بە شارستانییەت و ئازادی ڕادە‌ربڕین.
دەقی شانۆیش، کە گرنگترین پایەکانی ئەم هونەرەیە، وەک خودی هونەرێ شانۆ دێرینە و دەتوانین بڵێن (دەقی شانۆیی) یەکێکە لە ژانرە ئەدەبییە سەرەتایییەکانی سەرهەڵدانی ئەدەب لە شارستانییەتی مرۆڤایەتیدا.
دەقی شانۆیی بەر لە هەموو ژانرەکانی تر: چیرۆک و ڕۆمان و تەنانەت شیعریش سەری هەڵداوە. دەقە شانۆییەکانی سێکوچکەی تراجیدیای گرێکی (ئێسخلیۆس، سۆفۆکلیس، یوربیدس) هاوکات ئەرستۆڤانیس، کە زیاتر لە دووسەد هەزار ساڵ لەمەوبەر نووسراون، تا ئێستا لەسەر شانۆکانی جیهان پێشکەش دەکرێنەوە. هاوکات ئەم شانۆنامەنووسانە، بە دەقە شانۆییەکانیان سروش بەخشیکی گەورە بوون بۆ هەزاران لە شانۆنووسەکانی دنیا. لەبەر ئەوە مێژووی دەقی شانۆیی، هێندەی مێژووی شانۆ دێرینە و کتێبخانەکان هەزارەها شاکاری گەورەی لە دەقی شانۆیی، لە هەموو سووچێکی دونیاوە بۆ پاراستووین و بەردەوام ئەم دەقە شانۆییانە و هەزارەها دەقی تری نوێ، کە لە هەموو دونیادا بە بەردەوامی دەنووسرێن و ڕەوتی شانۆی جیهانی دەوڵەمەند دەکەن، لەسەر شانۆکان نەمایش دەکرێن.
بەداخەوە شانۆی کوردی لە ڕووی دەقی شانۆییەوە ئێجگار هەژارە و تا ئێستا، هەر بۆ نموونە هیچ نووسەرێکمان نییە، کە بە تەواوی خۆی بۆ نووسینی دەقی شانۆیی تەرخان کردبێت؛ هەژاری شانۆکەیشمان دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی و هەژاری دەقی شانۆیی، کە بە قەڵەمی نووسەرە کوردەکان نووسرابن. شوناسی شانۆکەشمان بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ پابەندە بە بوونی دەقی شانۆییەوە و ئەم ژانرە گرنگەی شانۆ ڕۆڵێکی گەورەی لە گەشە و دروست بوونی شووناسی تایبەت بە شانۆکەمان هەیە.
هەر لەم ڕوانگەیەوە، ناوەندی کەپر ساڵانە خەڵاتی دانا ڕەئووف بۆ دەقی شانۆی کوردی ڕاگەیاندووە، بەو هیوایەی لەپاڵ فیستیڤاڵ و پێشبڕکێکانی تری دەقی شانۆیی، هەر بۆ نموونە ئەو فێستیڤاڵەی ناوەندی تاڤ بۆ دەقی شانۆیی تەرخانی کردووە، برەو بەم بوارە گەورە و گرنگەی شانۆی کوردی بدات و ڕۆڵێکی هەبێت لە هێنانە کایەی دەقی دانسقە و برەودان بە ڕەوتی شانۆی کوردی.
ناوەندی کەپر، ساڵانە خەڵاتێکی ٥٠٠ دۆلاری بۆ براوەی ئەو خەڵاتە تەرخان کردووە، ئەمە جگە لەوەی دەقی براوە، لە بەرگێکی جوان و شایستەدا چاپ و بڵاو دەکرێتەوە، بەو هیوایەی ڕۆڵی لە گەشەی شانۆی کوردی و دەقی شانۆی کوردیدا هەبێت.
